İstenmeyen yer ve zamanda gerçekleşen fizyolojik işemedir. Bir hastalıktan ziyade bir semtomdur. İki formu vardır.
İçindekiler
A. Monosemptomatik Enüresis Nokturna (Gece Yatak Islatma)
Çocuğun gece uykuda istemsiz olarak idrarını yapması durumudur. Gündüz uyanık iken idrar kaçırma yoktur, arada sırada, sadece geceleri idrar kaçırırlar. Hastalık diyebilmek ve tedaviye başlamak için haftada en az 2 kez veya ayda 8 kez’den daha fazla yatağı ıslatmak gerekir. Bu durum hem aileyi rahatsız eder, hem de çocukta psikolojik ve sosyal problemlere sebep olur. Beş yaş ve üzeri çocuklarda gece idrar kontrolü tıbbi olarak tamamlandığından, bu yaştan sonra gece idrar kaçırma varsa tedavi edilmelidir. Doğumdan itibaren devam edenlere primer (%75-80), arada 6 aylık bir kuru dönemi olanlara ise sekonder enüresis nokturna denir (%25-30).
Beş yaşındaki çocukların %15'i yataklarını ıslatmaya devam ederler. Bu çocukların %15 kadarı her yıl kendiliğinden düzelir. Onbeş yaşındaki çocukların sadece %1'inde gece altına ıslatma görülür. Gece idrar kaçırma büyük oranda kalıtımsaldır, otozomal dominanttır, 10. kromozom sorumlu tutulmaktadır. Gece idrar kaçıran çocukların anne babalarında da çocukluk dönemlerinde gece idrar kaçırma oranı normalden daha yüksektir. Anne ve babada hastalık yoksa çocuktaki olasılık %11, anne veya babadan birinde varsa %44, hem anne de hem baba da varsa bu olasılık %77’dir. Bu bozukluğun nedeni tam olarak belli değildir. Derin uyuma sonucu idrar kontrolünün kaybolması, üzerinde en çok durulan konudur. Yaşın ilerlemesiyle birlikte bu sorun %99 oranında bitecektir.
Bu çocukların davranış ve duygusal sorunları diğer çocuklardan farklı değildir. Bu nedenle çocuğun altını ıslatması isyankar bir davranış veya çocuğun kendini ifade etmesi olarak değerlendirilmemelidir. Bu çocukların uykuları diğer yaşıtlarına göre daha ağırdır. Zeka testleri ve EEG sonuçları yaşıtlarından farklı değildir.
Tedavi
Tedaviye başlamadan önce üriner sisteme ait organik bir hastalık olup olmadığı araştırılmalıdır. Tedavi basamak basamak ilerlemelidir.
- Motivasyon Tedavisi, davranış psikoterapisi: Tedaviye çocuk 5 yaş ve üzerinde ise başlanmalıdır. Çocuk asla cezalandırılmamalı, ödüllendirilerek cesaretlendirilmeli ve ailenin desteği sağlanmalıdır. Günlük sıvı alımı gündüz saatlerine kaydırılmalıdır. Akşam saatlerinde sıvı gıda alımı azaltılarak yatmadan iki saat önce sıvı alımı kesilmelidir (sıvı alımı üçe bölünecek olursa saat 07-1200 arası sıvının %40’ı, saat 12-1700 arası sıvının %40’ı, saat 1700 den sonra sıvının %20’ı verilmelidir. Kolalı içecekler, kahve, limon ve portakal suları idrar torbasını uyardıklarından en azından akşam saatlerinde alınmamalıdır. Eğer mümkün olabiliyorsa çocuk uyuduktan 1,5 saat sonra kaldırılıp çişe götürülmesi bazı olgularda faydalıdır.
- Alarm Tedavisi: Başlangıç tedavisi olarak en uygun yöntem alarm tedavisidir, 7 yaşından büyük çocuklarda tavsiye edilir. Alarm tedavisinin en iyi tarafı hiç bir yan etkisi yoktur, başarı oranı ilaç tedavilerinden daha fazladır ve tekrarlama oranı daha azdır. Alarm tedavisinde amaç şartlı refleks geliştirerek gece idrar kaçırma başladığı sırada çocuğu uyandırarak idrar torbası doluluğunun algılanmasını sağlamaktır. Bu tedavide uygun neticeyi alabilmek için 4-12 haftalık sürenin geçmesi gerekeceği aileye anlatılıp tedavinin erken bırakılması engellenmelidir.
İlaç Tedavisi
Tedavi Sonrası Hastalar 4 Grupta Değerlendirilir
- Tam Yanıt: %100 yanıt veya ayda 1 kez kaçırma var
- Yanıt: %90 azalma var
- Kısmi yanıt: %50-90 azalma vardır
- Yanıtsız: Azalma %50’den daha azdır.
Kalıcı başarı: Tedavi kesildikten sonra 6 ay boyunca yatağın ıslatılmaması
Tam başarı: Tedaviden sonra 2 yıl boyunca şikayetlerin olmaması.
B. Enüresis Diürna Veya Gündüz İnkontinansı
Çok nadir bir durumdur ve sadece gündüz vakti idrar kaçırmak demektir. Diürnal enüresis genellikle dikkat eksikliği-hiperaktivite sendromunun bir parçası olarak karşımıza çıkar ve bu hastalık çocuk psikiyatrisini ilgilendiren bir durumdur. Gece işemesi ile birlikteyse önce gündüz işemesi halledilmeli sonra gece işemesi üzerinde durulmalıdır.
